Với phần 2 này, các bạn cùng chúng tôi – tour Huế 1 ngày từ Đà Nẵng tìm hiểu về lăng Khải Định, là ông vua duy nhất của triều Nguyễn mà người ta biết được nơi chôn hài cốt vua.
Thuộc làng Châu Chữ, xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, lăng Khải Định hay còn gọi là Ứng Lăng, nơi yên nghỉ ngàn thu của ông vua thứ 12 của triều đại nhà Nguyễn – vua Khải Định. Là ngôi lăng có thời gian xây dựng rất lâu, phải mất tới 11 năm mới hoàn thành. Khải Định sinh năm 1885 tên húy là Nguyễn Phúc Bửu Bảo sau này ông đổi lại thành Nguyễn Phúc Tấn. Ông lên ngôi được 10 năm thì lâm trọng bệnh và mất (1925).
Quá trình xây dựng và những nét kiến trúc của Ứng Lăng
Theo sử sách ghi lại Khải Định là một ông vua mà từ khi lên ngôi, ông đã say sưa với việc xây dựng lăng tẩm, cung điện, từ Điện Kiến Trung, cung An Định – sau này là nơi vua Bảo Đại ở, đến cửa Trường An và đặc biệt là Ứng Lăng. Vua Khải Định là tham khảo rất nhiều những ý kiến khác nhau của các ông thầy Địa Lý và ông đã quyết định triền núi Châu Chữ làm nơi xây lăng mộ cho mình. Vì quy mô xây dựng Ứng Lăng quá lớn, ông đã xin chính phủ bảo hộ tăng thuế lên thêm 30%, chính vì lẽ đó nên vua Khải Định lúc bấy giờ bị lịch sử, nhân dân lên án rất gay gắt.
Nếu đem so sánh về diện tích của Ứng Lăng với những lăng của các vị vua trước thì, lăng Khải Định có diện tích khiêm tốn hơn nhiều. Nhưng do được ảnh hưởng từ nhiều nên văn hóa và kiến trúc cả phương Đông lẫn phương Tây, nên việc xây dựng lăng mất khá nhiều thời gian và công sức. Các vật liệu xây dựng như sắt, thép, ngói thì vua đặt mua ở Pháp, còn các đồ sứ, thủy tinh màu thì cho thuyền qua Trung Quốc, Nhật Bản mua về.
Tổng thể, Ứng Lăng một khối chữ nhật vươn lên cao với 127 bậc cấp, sự xâm nhập của nhiều trường phái kiến trúc như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Roman, Gothique… và có các công trình cụ thể như:
- Những trụ cổng hình tháp ( Ấn Độ giáo );
- Trụ biểu dạng stoupa (Phật giáo );
- Hàng rào giống như những cây thánh giá;
- Nhà bia với những hàng cột bát giác và vòm cửa theo lối Roman biến thể…
Sự giao thoa văn hóa vào buổi giao thời lịch sử và thể hiện rõ nét cá tính của vị Vua này.
Các công trình kiến trúc nổi bật trong Ứng Lăng
Cổng uy nghiêm khi mới bước vào lăng với 37 bậc cấp thang được đắp tượng rồng rất lớn. Các trụ ở cổng được làm theo hình tháp từ văn hóa Ấn Độ giáo.
Tiếp tục bước lên thêm 29 bậc cấp nữa là đến sân chầu Bái Đình, với hai bên sân là hai hàng tượng binh lính và các quan bằng đá hiếm, rất có khí sắc đứng hướng mặt vào giữa sân.
Bi Đình là công trình có hình bát giác xây bê tông cốt thép được đặt ở giữa sân, hai bên là 2 trụ có kiến trúc phật giáo. Bia đá nằm trong Bi Đình có ghi chép về cuộc đời và sự nghiệp của ông vua này.
Cung Thiên Định
Vào bên trong lăng sự sáng tạo cũng như sự phá cách của Ứng Lăng được thể hiện rõ nét, đây là giá trị nghệ thuật cao nhất ở lăng Khải Định: nội thất và phần trang trí bên trong cung Thiên Định, là công trình kiến trúc chính gồm 5 phần liền nhau.
Phía trước là điện Khải Thành nơi có áng thờ, bức chân dung vua Khải Định, tả hữu trực phòng nằm hai bên dành cho lính hộ lăng. Phần ở giữa là chính tẩm có mô phần của vua và phần trong cùng chính là áng vị của nhà vua.
Ở phần chính cung Thiên Định có 1 chiếc bửu tán với những đường lượn mềm mại, nhưng đó lại là một khối bê tông cốt thép rất nặng khoảng gần 1 tấn. Ở dưới bửu tán là Tượng vua Khải Định bằng Đồng kích thước 1: 1 được Đúc tại Pháp vào năm 1920. Thi hài vua Khải Định được đưa vào và đặt ở dưới pho tượng bằng một toại đạo dài gần 30m, bắt đầu từ phía sau bi đình.
Tất cả nội thất trong 3 gian giữa cung được trang trí bằng những phù điêu được ghép bằng sành sứ và thủy tinh. Sự tài hoa của các nghệ nhân lúc bấy giờ thể hiện rất rõ nét qua từng tác phẩm, tại đây có bức bích họa Cửu Long Ẩn Vân là một bức họa vô giá lớn vào loại bậc nhất Việt Nam do nghệ nhân Phan Văn Tánh vẽ, được trang trí trên trần của 3 gian giữa trong cung Thiên Định. Đến nay, sau gần 100 năm bức họa này vẫn không bị bay màu nét mực vẫn tươi nguyên như mới.
Cho đến ngày nay lăng Khải Định vẫn còn gây ra nhiều ý kiến từ nhiều luồng khác nhau, trái chiều khi đánh giá về quan điểm thẩm mỹ của ông vua này. Nhưng dù sao đi chăng nữa, Ứng lăng vẫn có vị thế và chỗ đứng nhất định bởi sự khác lạ so với hệ thống các lăng tẩm của các vua nhà Nguyễn nói riêng và hệ thống lăng tẩm các triều đại phong kiến Việt Nam nói chung.
Vua triều Nguyễn – Những lăng tẩm uy nghi mang tầm vóc lịch sử (phần 1)